Ksiądz Marcin Biały

Ks. Marcin Biały urodził się 17 sierpnia 1830 r. w Korniaktowie, w wiosce należącej parafii Kosina k. Łańcuta, w rodzinie chłopskiej. W 1840 r. ukończył l klasę szkoły krajowej prywatnie, klasę II w Żołyni a III, IV oraz 6 klas gimnazjalnych w Rzeszowie w latach 1841 – 1847 Klasę VII i VIII oraz 4 lata studiów teologicznych ukończył w Przemyślu w latach 1850 – 1855. Święcenia kapłańskie przyjął 2 czerwca 1855 r. Po święceniach, od 6 sierpnia do 1855 do 16 lipca 1857 r. sprawował funkcję wikariusza współpracownika w Rzeszowie i od 17 lipca 1857 do 28 lutego 1870 w Tyczynie. Kanonicznie mianowany został proboszczem w Trzebosi w dniu 11 lutego 1870 r. i pełnił ten urząd do 3 października 1882 r. W dniu 16 stycznia 1880 r. został mianowany dziekanem leżajskim a w dniu 6 lutego tegoż roku został kanonikiem honorowym w diecezji przemyskiej.

Kanonicznie ustanowiony został na probostwo w Brzozowie w dniu 2 października 1882 r. a pełnienie urzędu proboszcza – prepozyta brzozowskiego zaczął faktycznie pełnić od 4 października 1882 r.

W dniu 28 października 1887 r. został mianowany delegatem biskupa do spraw servitutów w powiecie brzozowskim, a w dniu 17 maja 1888 r. został delegatem do CK Rady Szkolnej Powiatowej. Wicedziekanem brzozowskim został mianowany 11 grudnia 1890 r., Komisarzem Biskupim dla Sióstr Służebniczek Starowiejskich 26 maja 1891 r.

Rycerzem Cesarskiego Oddziału Franciszka Józefa został 30 listopada 1898 r. 22 sierpnia następnego roku otrzymał nominację ks. biskupa na jego delegata dla udzielania jurysdykcji kapłanom spoza diecezji przemyskiej do spowiadania podczas Wielkich Misji w Starej Wsi.

Kanonikiem honorowym Rzymskokatolickiej Kapituły Katedralnej w Przemyślu został mianowany przez Cesarsko – Królewski Majestat Franciszka Józefa w dniu 2 lipca 1904 r. Komisarzem Biskupim do nauki religii w Cesarsko – Królewskim Gimnazjum w Brzozowie został w dniu 2 grudnia 1909 r.

Do Brzozowa przyszedł, jak wspomniano, w roku 1882 jako były kapelan wojskowy. Objął parafię po zmarłym ks. Załuskim Od pierwszej chwili dał się poznać jako organizator życia gospodarczego na terenie parafii. Zainicjował i założył, przy pomocy dr Antoniego Prochaski ze Lwowa, Powiatowe Towarzystwo Zaliczkowe w Brzozowie by przyjść z pomocą finansową miejscowej, ludności. Ks. Biały objął stanowisko dyrektora (z funkcji zrezygnował w 1913). Towarzystwo zabezpieczało uzyskiwanie zdrowego kredytu dla rzemieślników, kupców oraz rolników.

Przyszłość parafii upatrywał w niezależności gospodarczej miasta i powiatu. Całym swym niemałym autorytetem popierał zalążki spółdzielczości handlowej. W pracy nad podniesieniem gospodarczym miasta był wymagający, a każdą wolną chwilę poświęca tym zagadnieniom. Społeczeństwo miasta i powiatu uczciło Jego 25 pracy duszpasterskiej w Brzozowie i jubileusz 25 – lecia Towarzystwa Zaliczkowego, pozostającego pod Jego patronatem, uroczystym obchodem. Jego portret, w złoconych ramach umieszczony był w hollu gmachu Towarzystwa którego był budowniczym (proj. inż. Wilhelm Szomka z Sanoka), jako wyraz wdzięczności za pomoc i naukę gospodarności.

Za Jego rządów została sprzedana prywatnym nabywcom po budowę domów część gruntu plebańskiego, a uzyskaną w ten sposób gotówkę przeznaczył na budowę nowej plebani. W tym też czasie rozparcelowano pole literackie (własność Bractwa Literackiego, którego działalność została przerwana przez władze zaborcze). Za pieniądze uzyskane z tej sprzedaży wykupił od kapituły katedralnej w Przemyślu budynek poseminaryjny i po misjonarskie cele.

Jego staraniem przeprowadzona została restauracja kościoła w latach 1902 – 1905. Wymieniono wówczas posadzkę z płyt kamiennych na posadzkę z płytek typu singut, przemalowano ołtarze i pozostałe elementy wyposażenia kościoła. Uporządkowane zostały podziemne krypty, szczątki pogrzebanych w nich zmarłych przewieziono na cmentarz i powtórnie pogrzebano. Po uporządkowaniu krypt zlikwidowano wejścia do nich przez ułożenie nowej posadzki. Ogrodził plac kościelny, po dzień dzisiejszy zachowane, co świadczy o solidności i sumienności brzozowskich rzemieślników.

Wraz z bratem, dr Stanisławem Białym, posłem na Sejm galicyjski i posłem do Parlamentu w Wiedniu, senatorem RP, był budzicielem ducha narodowego i patronował wszystkim poczynaniom patriotycznym. Był inicjatorem wybudowania pomnika w 1910 r. z okazji 550 – rocznicy zwycięstwa pod Grunwaldem. Za jego rządów parafią została wybudowana na cmentarzu brzozowskim mogiła Konfederatów Barskich, poległych za wolność Polski (szczątki ludzkie wykopane na rędzinach między Brzozowem a Starą Wsią w miejscu potyczki konfederatów z Moskalami przeniesiono na cmentarz brzozowski).

Należy podkreślić niezwykłą skrupulatność i dokładność z jaką prowadził księgi rachunkowe parafii. W zachowanej księdze rachunkowej każdy, nawet najmniejszy wydatek jest odnotowany (przechowywana w archiwum parafialnym)

Ks. prałat mimo niepospolitego zdrowia od roku 1917 pełnił funkcję proboszcza w zasadzie nominalnie. Zastępowali Go w wypełnieniu obowiązków administracyjnych ks. Lach (późniejszy proboszcz w Dydni, zginął w Oświęcimiu), a po nim ks. Szpunar. W pracy duszpasterskiej pomagał ks. kanonik Kazimierz Dutkiewicz.

Ks. prałat Marcin Biały pełnił funckję proboszcza brzozowskiej parafii przez 41 lat. Zmarł 23 czerwca 1923 r. w wieku 93 łat. Pozostawił po sobie głęboki żal, społeczeństwo brzozowskie, licznie zgromadzone na uroczystościach pogrzebowych, poniosło niepowetowaną stratę, był bowiem człowiekiem skromnym i roztropnym. Mszę żałobną celebrował i przewodniczył w ceremoniach pogrzebowych ks. bp Józef Sebastian Pelczar. Ks. Nowakowski, proboszcz z Jasionowa, w kazaniu wygłoszonym na pogrzebie podkreślił, że był to człowiek sprawiedliwy i uczciwy jak dobry ojciec. Ks. Biały spoczął na brzozowskim cmentarzu w pobliżu mogiły konfederatów barskich.

Lucjan Krynicki